Vlees hoort thuis in de voedingspyramide of niet?

“Vlees hoort thuis in de Schijf van Vijf. dat is de Nederlandse voedingspryramide)” Het is de eerste stelling in het zogeheten Meatcafé, gehouden op woensdagavond 13 november in Dudok in Den Haag. De Nederlandse Vertegenwoordigers van onder andere bedrijfsleven, wetenschap, overheid en onderwijs voerden er een parlementsdebat over de rol van vlees in een gezond of duurzaam dieet.

In het debat mogen de ruim honderd aanwezigen aangeven of ze het eens of oneens zijn met de voorgeschotelde stellingen. Debatleider Gijs Weenink (foto) daagt daarbij de deelnemers uit om elkaar te overtuigen van hun gelijk. Zo ook bij de eerste stelling over de Schijf van Vijf.

Vlees belangrijk voedingsmiddel

Hoogleraar prof. Stephan Bakker, nefroloog van het Universitair Medisch Centrum Groningen, is het eens met de stelling dat vlees in de Schijf van Vijf hoort. Vlees zit in onze cultuur en het bevat naast makkelijk opneembare eiwitten andere componenten die de mens nodig heeft, vindt hij.

Voorafgaand aan het Lagerhuisdebat heeft hij binnen het Meatcafé al een lezing gegeven over het belang van dierlijke voeding voor de nierpatiënten die hij dagelijks behandelt. Hij legt het accent op voedingsstoffen in vlees die niet of nauwelijks in planten voorkomen, maar die nodig zijn bij de behandeling en het herstel van nierpatiënten. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om heemijzer, agmatine, creatine, taurine en carnitine.

Ook voor niet-nierpatiënten zijn ze volgens hem van belang. Zo is de aanvoer van taurine nodig voor het herstel van een beschadigd netvlies door (bijvoorbeeld) zonlicht. Behalve deze minder vaak genoemde stoffen in vlees, haalt Bakker, zoals ook anderen veelvuldig doen, het belang van vitamine B12 naar voren. Deze vitamine komt vrijwel alleen in voedsel van dierlijke bron voor, op zeewier na. Eveneens wordt in het debat door vleesvoorstanders vaak het belang van dierlijk eiwit genoemd, vanwege de efficiënte, biologische beschikbaarheid door de mens. Het bevat alle essentiële aminozuren.

Vlees is lekker

‘Ik heb voldoende uitgelegd waarvoor ik voor vlees ben en daardoor past het in de Schijf van Vijf’, zegt Bakker in het debat. Het merendeel van de aanwezigen is het met hem eens en staat dan ook in het eens-vak. Ze vinden dat vlees waardevolle en nodige voedingsstoffen bevat. ‘Maar het is ook nog lekker’, voegt Jacques van Wieringen van supermarktorganisatie Superunie toe.

Hoewel Van Wieringen in het eens-kamp staat, blijkt hij het wel eens met de stellingname van Bert Urlings van vleesproducent Vion in het oneens-kamp. Urlings stelt voor om de Schijf van Vijf als geheel af te schaffen. Hij noemt de Schijf een relikwie van dominees uit het verleden dat niet meer in deze tijd thuishoort. De Schijf roept volgens hem tegenstellingen op, terwijl de consument verstandig genoeg is om zelf keuzes te maken.

De debatleider verifieert nog wel of deze vertegenwoordiger van Vion wel écht het vlees van de Schijf van Vijf zou willen halen, zoals voorgesteld in de stelling, want dat is niet direct in het belang van de vleessector. Hij blijft erbij.

Goed middel

Er is niemand van het Voedingscentrum aanwezig die op de stellingname van Urlings kan reageren. Maar Theo Verkleij, van Wageningen Universiteit en Research neemt het juist op voor de Schijf van Vijf, waarvoor hij ook bijval krijgt uit de zaal; ‘hear, hear’, klinkt het zoals het (Britse) parlementsleden betaamt. Volgens hem is de Schijf een eenvoudig middel om consumenten aan te duiden wat een gezonde keuze is. Hij is het eens met de stelling om vlees in de Schijf te houden.
‘En wie kan er nog geloofd of gevolgd worden als er geen Schijf van Vijf meer is, met al het fake news dat nu rondwaart, wat is dan een betrouwbare bron?’, vraagt debatleider Weenink zich af.

Voedingsstoffen

Een tweede stelling in het debat gaat over de vraag of het ‘gemakkelijker’ is met of zonder vlees aan je dagelijkse voedingsstoffen te komen. ‘Het is makkelijker om met vlees je inname te regelen, anders moet ik er te veel over gaan nadenken’, zegt Herman Docters van Leeuwen van SMK Planet Proof vanuit het eens-kamp.

Annet Roodenburg, lector van de HAS in Den Bosch, is het echter oneens met de stelling. Volgens haar is het grootste probleem niet de inname van vitamine B12 en of ijzer. ‘Dat krijgen we wel genoeg binnen’, zegt ze. ‘Het gaat er veel meer om dat we meer groente en fruit eten en meer vezel binnenkrijgen.’ Wie vooral focust op vlees, mist volgens haar dus de inname van genoeg groentes of fruit. ‘Bovendien is veel vlees vaak te vet en zout wat niet bijdraagt aan een gezond voedingspatroon’, aldus Roodenburg.

Sammie Wslamimoghaddam van De Hippe Vegetariër, eveneens zittend in het oneens-kamp, wijst erop dat het niet zo zwart-wit is als in de stelling voorgesteld. ‘Met vlees is het niet per se makkelijker om je voedingsstoffen binnen te krijgen’, zegt ze. En ze wijst erop dat vegetariërs volgens meerdere onderzoeken significant gezonder blijken dan vleeseters.

Duurzaamheid vlees

Tijdens de debatavond komt niet alleen het aspect gezondheid van vlees aan bod. Een tweede onderwerp is duurzaamheid. Te beluisteren is dat gezond en duurzaam ten aanzien van vlees samen kunnen gaan. In zijn lezing voorafgaand aan het debat zet Hans Blonk van Blonk Consultants uiteen dat je een gezonde, duurzame voeding zowel met als zonder vlees kunt halen. Zijn bureau is gespecialiseerd in het doorrekenen van de milieubelasting van voedingsmiddelen in relatie tot de vraag, bijvoorbeeld gericht op gezonde voeding, wel of geen vlees in het dieet, etc.

Kilo-vergelijking

‘Als het gaat om klimaatverandering is de impact van vlees op het milieu in vergelijking met andere producten hoog, uitgedrukt per kilo product’,  maakt Blonk duidelijk. ‘Maar een kilo als referentie zegt nutritioneel eigenlijk niets.’ Hij pleit ervoor na te gaan wat de beste balans is voor een optimale voedingsinname en de minste belasting voor het milieu. ‘Als je alleen naar het milieu zou kijken, is het vaak de makkelijkste en snelste weg om vlees uit het voedingspatroon te drukken, maar je kunt ook vlees of zuivel blijven eten en toch duurzaam bezig zijn. Het gaat om de balans tussen nutriënten en milieu-impact.’

Volgens Blonk zijn er nog verbeteringen voor het milieu te halen bij de vleesproductie, onder andere door efficiëntere productieprocessen, waaronder minder voer voor een hogere vleesproductie, vermindering van de uitstoot aan de voerkant, verbeterde stalsystemen en benutting van de energie-inhoud van mest

Schaf vlees bij ontbijt en lunch af

In het debat is een van de stellingen ‘Vlees past in een duurzaam voedingspatroon’. Er is onder de aanwezigen veel twijfel omdat voor velen niet precies duidelijk is hoe de duurzaamheid van vlees kan worden vastgesteld. ‘Er is eigenlijk geen goede thermometer voor’, brengt Tineke Kramer van de Stichting Milieukeur in. ‘Ik vind het een lastige keuze. Het gaat enerzijds om de planeet, maar anderzijds ook om mijn gezondheid.’
Johan Verburg van de Rabobank is het eens met de stelling. ‘Maar ik twijfel of het waar is’, voegt hij eraan toe. Hij haalt een boek aan van een milieukundige die voorstelt vlees af te schaffen bij lunch en ontbijt, een goed idee volgens Verburg.

Nog hoge consumptie

Tijdens het debat valt vaker te beluisteren dat de aanwezigen het ermee eens zijn dat er in Nederland in het algemeen best wat minder vlees gegeten kan worden, de consumptie ten opzichte van de aanbevelingen is te hoog. Met alle aandacht voor het eten van minder vlees en het eten van meer plantaardige producten zou het dan ook voor de hand liggen dat de vleesconsumptie al verder daalt. Maar dit jaar bleek uit consumptiecijfers dat er juist weer een lichte stijging is ten opzichte van de jaren ervoor.

Socioloog Hilje van der Horst van Wageningen Universiteit heeft er wel een verklaring voor. ‘De consument verandert eigenlijk niet zo sterk’, zegt ze tijdens haar lezing voorafgaand aan het debat. Of mensen minder vlees zullen gaan eten hangt volgens haar sterk samen met culturele en sociale veranderingen en die gaan meestal niet zo snel. Bovendien is de informatie die consumenten in de maatschappij onder ogen krijgen niet altijd eenduidig.

Ze laat de voorkant zien van het tijdschrift Men’s Health met een stoere mannentorso, duidend op vlees, vlees en nog eens vlees, en een plaatje van de campagne van het Voedingscentrum dat op een zachte manier aandacht vraagt voor het minder eten van vlees.  ‘De veranderingen moeten we gaan zien in de samenleving, in onze cultuur’, zegt Van der Horst. ‘Maar voor consumenten is de informatie daarin complex en diffuus. En de vraag speelt mee met wie wil je je wilt identificeren. Vegetarisch eten is ook een identiteit.’

Rol vleesproducent

Martijn Bouwknegt, research manager de Vion Food Group die voorafgaand aan het debat ook een lezing gaf, ziet een duidelijke rol voor zijn bedrijf weggelegd als het gaat om de maatschappelijke veranderingen rond vlees, duurzaamheid en gezondheid. ‘Wij hebben een goede positie, centraal tussen boeren, afnemers (supermarkten) consumenten en andere stakeholders. We zijn eigenlijk een verbindende schakel.’

Volgens Bouwknegt is het uiteindelijk de consument die bepaalt wat het aanbod is. ‘Er is niet één consument’, zegt hij. ‘En het draait daarbij om veel aspecten zoals smaak, gezond, diervriendelijkheid, duurzaam of biologisch. Als producent moet we tussen alle partijen balanceren. Als we daarbij kunnen samenwerken met andere stakeholders vanuit een gemeenschappelijk belang, dan zullen we dat doen. ’

Gevraagd naar de lage prijs van vlees in sommige supermarkten en de impact ervan op de milieukosten die vaak niet meegerekend worden, geeft Bouwknegt aan dat zijn bedrijf streeft naar de berekening van een eerlijke prijs. ‘Wij kennen de vele initiatieven die daarmee bezig zijn. Het geven van een eerlijke prijs voor vlees moet gebeuren, daarin zou het klimaat ook meegenomen moeten worden. Maar het staat nog niet vast hoe je dat goed vaststelt. Als het goed meetbaar is, dan gaan we daar in mee.’

Het Meatcafé vond plaats in café Dudok in Den Haag op 13 november. Het werd gehouden op initiatief van de Centrale Organisatie voor de Vleessector en gecoördineerd door Schuttelaar en Partners.

Bron: Voeding NU